"Το Μυστήριο της Αγίας Τριάδος"

Γράφει ο Στέλιος Χ. Παράσχος

Τελειόφοιτος Α.Ε.Α. Βελλάς Ιωαννίνων

Πρόεδρος Φοιτητικού Συλλόγου Α.Ε.Α. Βελλάς

 Το μυστήριο της Αγίας Τριάδος μας αποκαλύφθηκε από τον Ίδιο τον Χριστό, ο Οποίος μιλώντας στους Μαθητές Του είπε ότι το Άγιον Πνεύμα εκπορεύεται από τον Πατέρα και πέμπεται από Αυτόν τον Ίδιο «ὃταν δὲ ἒλθῃ ὁ παράκλητος ὃν ἐγώ πέμψω ὑμῖν παρὰ τοῦ Πατρός, τὸ Πνεῦμα τῆς ἀληθείας»[1]. Αυτό σημαίνει ότι ο Υιός του Θεού δεν συμμετέχει στην εκπόρευση του Αγίου Πνεύματος, αλλά συμμετέχει στην πέμψη και αποστολή του στον κόσμο, και αυτή η πέμψη είναι η κατ’ ενέργεια φανέρωση του Αγίου Πνεύματος. Έτσι, όπως εξηγεί ο άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς, το Πνεύμα το Άγιον εκπορεύεται εκ του Πατρός, αλλά μπορούμε να πούμε ότι πέμπεται δια και εκ του Υιού, μόνον κατά την ενέργεια και φανέρωσή Του στον κόσμο, και όχι κατά την κατ’ ουσίαν ύπαρξή Του. Άλλο η ύπαρξη του Αγίου Πνεύματος και άλλο η κατ’ ενέργεια φανέρωσή Του[2].

Πολλά ονόματα έχουν δοθεί στο Άγιον Πνεύμα. Ένα από αυτά, που δείχνει και το έργο που επιτελεί στην Εκκλησία, αλλά και στην ζωή των ανθρώπων, είναι και το όνομα «Παράκλητος». Με αυτήν την λέξη ο Ίδιος ο Χριστός χαρακτήρισε το Άγιον Πνεύμα, όταν έλεγε προς τους Μαθητές Του λίγο προ του Πάθους Του: «ἐγώ ἐρωτήσω τόν πατέρα καί ἂλλον παράκλητον δώσει ὑμῖν, ἳνα μένῃ μεθ’ ὑμῶν εἰς τόν αἰώνα, τό Πνεῦμα τῆς ἀληθείας»[3]. Και λίγο πιο κάτω το Άγιον Πνεύμα χαρακτηρίζεται από τον Χριστό, Παράκλητος, που θα διδάξει τους Μαθητές και θα τους υπενθυμίσει όλα όσα τους είπε ο Ίδιος κατά την διάρκεια της ζωής Του. «Ὁ δέ παράκλητος, τό Πνεῦμα τό Ἂγιον ὃ πέμψει ὁ πατήρ ἐν τῷ ὀνόματί μου, ἐκεῖνος ὑμᾶς διδάξει πάντα καί ὑπομνήσει ὑμᾶς πάντα ἃ εἶπον ὑμῖν»[4]. Έχοντας την βεβαιότητα ότι το Άγιον Πνεύμα είναι Παράκλητος, προσευχόμαστε σε Αυτό λέγοντας: «Βασιλεῦ Οὐράνιε, Παράκλητε, τό πνεῦμα τῆς ἀληθείας»[5].

Ο όρος «παράκλητος» ερμηνεύεται ως παρηγορητής. Έτσι, το Άγιον Πνεύμα παρηγορεί τον άνθρωπο που αγωνίζεται εναντίον της αμαρτίας, προσπαθώντας να τηρήση τις εντολές του Χριστού στην ζωή του. Ο αγώνας αυτός είναι σκληρός, γιατί η μάχη είναι εναντίον των πονηρών πνευμάτων.

Ιδιαίτερη σημασία έχει ο χαρακτηρισμός του Τρίτου Προσώπου της Αγίας Τριάδος από τον Χριστό ως «ἂλλος Παράκλητος»[6]. Είναι ο άλλος Παράκλητος, γιατί και ο Χριστός είναι Παράκλητος που παρηγορεί τους ανθρώπους. Ο Ευαγγελιστής Ιωάννης ο Θεολόγος, στην καθολική του επιστολή συνιστά στους Χριστιανούς να μην αμαρτάνουν. Στην συνέχεια όμως λέγει ότι και αν αμαρτήσουν δεν πρέπει να απογοητευθούν, γιατί «παράκλητον ἒχομεν πρός τόν πατέρα, Ἰησοῦν Χριστόν δίκαιον»[7]. Έτσι, ο Χριστός και το Άγιον Πνεύμα είναι οι δύο Παράκλητοι στον κόσμο. Βέβαια, και ο Θεός Πατήρ είναι ο παρακαλών τους ανθρώπους, αφού η παράκληση, η παρηγορία, είναι κοινή ενέργεια του Τριαδικού Θεού[8].

Το Άγιον Πνεύμα είναι ομοούσιο με τον Υιό και τον Πατέρα, γιατί και τα τρία Πρόσωπα της Αγίας Τριάδος έχουν κοινή ουσία ή φύση, και κοινή ενέργεια ή δόξα[9]. Γι’ αυτό και όπου υπάρχει ο Χριστός υπάρχει και το Πνεύμα, και όπου υπάρχει το Πνεύμα εκεί υπάρχει και ο Χριστός.

Η ενανθρώπηση του Υιού και Λόγου του Θεού και όλο το έργο της θείας Οικονομίας δεν γίνεται ανεξάρτητα από το Άγιον Πνεύμα. Ο Μ. Βασίλειος στο σημείο αυτό είναι πολύ εκφραστικός. Λέγει ότι, όταν επιδημεί στον κόσμο ο Χριστός, το Άγιον Πνεύμα προτρέχει, αφού αυτό εξαγγέλλει την έλευσή Του και αποκαλύπτει την παρουσία Του. Με την ένσαρκη παρουσία του Χριστού στον κόσμο και το Πνεύμα το Άγιον είναι αχώριστο. Τα ενεργήματα των δυνάμεων και τα χαρίσματα των ιαμάτων γίνονται με την ενέργεια του Αγίου Πνεύματος. Οι δαίμονες εξέρχονται από τους ανθρώπους δια του Πνεύματος του Θεού. Ο διάβολος καταργείται με την συμπαρουσία του Αγίου Πνεύματος. Η απολύτρωση των αμαρτιών γίνεται με την Χάρη του Αγίου Πνεύματος. Η εξανάσταση των νεκρών γίνεται με την ενέργεια του Πνεύματος[10].

Εάν το Άγιον Πνεύμα ενεργούσε στους Προφήτας και δικαίους της Παλαιάς Διαθήκης υποδεικνύοντας και φανερώνοντας τον Χριστό, πολύ περισσότερο ενεργούσε και στους Αποστόλους και Μαθητές του Χριστού. Επειδή όμως το Άγιον Πνεύμα ενεργεί ανάλογα με την κατάσταση του ανθρώπου και τον κατάλληλο καιρό, γι’ αυτό ενεργούσε σε αυτούς κατά τρεις τρόπους και κατά τρεις καιρούς. Ενεργούσε «ἀμυδρῶς», πριν δοξασθεί ο Χριστός στο Πάθος, δηλαδή πριν τα Πάθη και την Σταυρική Του θυσία, «ἐκτυπώτερον» μετά την Ανάστασή Του, και «τελειότερον» μετά την Ανάληψή Του στους ουρανούς κατά τον άγιο Γρηγόριο τον Θεολόγο[11]. Άλλωστε, το Άγιον Πνεύμα τελειώνει και αγιάζει τους ανθρώπους και δεν τελειούται το Ίδιο, αφού Αυτό είναι τέλειος Θεός. Γι’ αυτό, και τους Αποστόλους που ήταν ατελείς τους τελείωσε και τους ολοκλήρωσε.

Ο Θεός δια του στόματος του Προφήτου Ιωήλ, είπε: «Καί ἒσται μετά ταῦτα καί ἐκχεῶ ἀπό τοῦ πνεύματός μου ἐπί πᾶσαν σάρκα, καί προφητεύσουσιν οἱ υἱοί ὑμῶν καί αἱ θυγατέρες ὑμῶν, καί οἱ πρεσβύτεροι ὑμῶν ἐνύπνια ἐνυπνιασθήσονται»[12]. Στην προφητεία αυτή γίνεται λόγος για την έλευση του Αγίου Πνεύματος και την χορήγηση του προφητικού χαρίσματος, που δόθηκε κατά την ημέρα της Πεντηκοστής. Κατά τον άγιο Κύριλλο Αλεξανδρείας, η προφητεία αναφέρεται στα γεγονότα που έγιναν την Πεντηκοστή, αφού τότε οι Μαθητές ομιλούσαν προφητεύοντες, δηλαδή κήρυτταν τα μυστήρια του Χριστού τα οποία προφητεύθηκαν από τους Προφήτες. Τότε, δηλαδή, οι Μαθητές με την δύναμη του Αγίου Πνεύματος κατάλαβαν ότι όλες οι προφητείες που υπάρχουν στην Παλαιά Διαθήκη αφορούν το Πρόσωπο του Χριστού. Με αυτόν τον τρόπο τελειώθηκαν στην γνώση και την αποκάλυψη[13].

Με την δύναμη και την ενέργεια του Αγίου Πνεύματος η ανθρώπινη φύση επανέρχεται στην προπτωτική της κατάσταση, αφού αποκτά το προφητικό χάρισμα που είχε ο Αδάμ στον Παράδεισο σύμφωνα με τον άγιο Νικόδημο τον Αγιορείτη[14]. Αυτό σημαίνει ότι όσοι δέχονται το Άγιον Πνεύμα και είναι μέλη της Εκκλησίας όχι μόνον αποκαθίστανται στην προηγούμενη κατάσταση στην οποία βρισκόταν ο Αδάμ, αλλά ανέρχονται ακόμη υψηλότερα, αφού ενώνονται με τον Χριστό. Έχοντας κανείς το Άγιον Πνεύμα γίνεται προφήτης, αποκτά προφητικό χάρισμα, όπως το βλέπουμε στην ζωή των αγίων, γνωρίζει τα μυστήρια του Χριστού, βλέπει και βιώνει την βασιλεία του Θεού. Με την δύναμη και ενέργεια του Αγίου Πνεύματος το προφητικό χάρισμα γίνεται φυσική κατάσταση στον άνθρωπο. Η νοερά προσευχή είναι ένδειξη αυτού του χαρίσματος και της ενεργείας του Αγίου Πνεύματος[15].
................................................................................................

Ο Χριστός, υποσχόμενος στους Μαθητές Του να αποστείλει το Άγιον Πνεύμα, τους έδωσε σαφή εντολή: «ἡμεῖς δέ καθίσατε ἐν τῇ πόλει Ἰερουσαλήμ ἓως οὗ ἐνδύσησθε δύναμιν ἐξ ὓψους»[27]. Οι Μαθητές τήρησαν αυτήν την εντολή και παρέμειναν ομοθυμαδόν στο υπερώο της Ιερουσαλήμ με ησυχία και προσευχή, αναμένοντας την έκχυση της δωρεάς του Αγίου Πνεύματος. Γι’ αυτό, ο ιερός Ευαγγελιστής Λουκάς επιβεβαιώνει: «καί ἧσαν διά παντός ἐν τῷ ἰερῷ αἰνοῦντες καί εὐλογοῦντες τόν Θεόν»[28].

Ο Χριστός στο σημείο αυτό δεν ομιλεί για το ότι θα λάβουν απλώς το Άγιον Πνεύμα, αλλά ότι θα το ενδυθούν, σαν κάποια πνευματική πανοπλία, για να πολεμήσουν τον εχθρό. Δεν πρόκειται για μια φώτιση της διανοίας, αλλά για μεταμόρφωση ολοκλήρου της υπάρξεώς τους. Δεν θα υπάρχει κανένα σημείο του σώματος και καμιά ενέργεια της ψυχής που να παραμένει ακάλυπτη από την ενέργεια του Αγίου Πνεύματος[29].

Με το Μυστήριο του Βαπτίσματος εισαγόμαστε στην Εκκλησία και γινόμαστε μέλη του Σώματος του Χριστού, ενδυόμαστε Αυτόν τον Ίδιο τον Χριστό: «ὂσοι γάρ εἰς Χριστόν ἐβαπτίσθητε, Χριστόν ἐνεδύσασθε»[30]. Ταυτόχρονα, όμως, ενδυόμαστε και το Άγιον Πνεύμα, κατά την ρητή υπόσχεση του Χριστού. Άλλωστε, αυτόν τον σκοπό έχουν τα δύο μυστήρια του Βαπτίσματος και του Χρίσματος τα οποία συνδέονται μεταξύ τους.

Η ένδυση του Χριστιανού από το Άγιον Πνεύμα δεν είναι εξωτερική και επιφανειακή, αλλά εσωτερική, κατά το παράδειγμα της ενώσεως του σιδήρου με την φωτιά. Ο πεπυρακτωμένος σίδηρος φλογίζεται ολόκληρος και όχι ένα μικρό τμήμα του. Έτσι, όσοι λαμβάνουν το Άγιον Πνεύμα το αισθάνονται να γεμίζει την καρδιά τους, να φωτίζει τους οφθαλμούς, να αγιάζει τις ακοές, να καταστέλλει τους λογισμούς, να πηγάζει τα νοήματα, να χορηγεί σοφία, να γεμίζει με Χάρη τα πρόσωπα κατά τον Μακάριο Χρυσοκέφαλο[31]. Έτσι, η ενέργεια του Αγίου Πνεύματος αγιάζει, φωτίζει και εκλαμπρύνει ολόκληρη την ύπαρξη του ανθρώπου.

Οι Απόστολοι μόλις επληρώθηκαν από το Άγιον Πνεύμα γέμισαν από μεγάλη χαρά. Ήταν μια καινούρια εμπειρία γι’ αυτούς. Ενώ προηγουμένως ήταν απλώς καλοί άνθρωποι, τώρα γίνονται μέλη του αναστημένου Σώματος του Χριστού. Ενώ πριν ήταν απλοί ψαράδες, το Άγιον Πνεύμα τους ανάδειξε «πανσόφους»[32]. Δεν αρκούνται στο να προσκυνούν τον Χριστό, αλλά είναι ενωμένοι αναπόσπαστα μαζί Του. Όσοι τους έβλεπαν απορούσαν, και άλλοι με ειρωνεία έλεγαν «ὃτι γλεύκους μεμεστωμένοι εἰσί»[33], ότι, δηλαδή, είναι μεθυσμένοι από νέο κρασί.

Ο άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης ερμηνεύοντας το παραπάνω χωρίο λέγει ότι υπάρχουν τρία είδη μέθης. Πρώτον, εκείνη που γίνεται από τον υλικό οίνο, η οποία είναι πρόξενος πολλών κακών. Δεύτερον, είναι η μέθη που ενεργείται από τα πάθη. Τρίτον, είναι η μέθη που προξενείται από το Άγιον Πνεύμα. Αυτήν την τρίτη μέθη υπέστησαν οι Απόστολοι την ημέρα της Πεντηκοστής, γιατί τότε έλαβαν το Άγιον Πνεύμα, ανακάλυψαν το χώρο της καρδιάς, γνώρισαν τον Χριστό καλύτερα, έγιναν μέλη του Σώματος του Χριστού, αναπτύχθηκε μεγάλη αγάπη και πόθος για τον Χριστό, και αυτό εκφράστηκε, όπως εξηγούν οι Πατέρες, με προσευχή[34].

Η Πεντηκοστή είναι το κορυφαίο σημείο του δοξασμού και της θεώσεως του ανθρώπου. Μέσω αυτής θα λάβουν οι άνθρωποι το Άγιον Πνεύμα και θα γίνουν μέλη του Σώματος του Χριστού, και έτσι θα γίνουν κατοικητήριο του Τριαδικού Θεού . Γι’ αυτό και σκοπός της πνευματικής ζωής είναι η μέθεξη του Αγίου Πνεύματος, δια του οποίου γινόμαστε ζωντανά μέλη της Εκκλησίας, ζωντανά μέλη του Σώματος του Χριστού και έχουμε κοινωνία με τον Τριαδικό Θεό.

---

[1] Ιωαν. ιε', 26

[2] Γρηγ. Παλαμά, «Ὁμιλία ΚΔ΄, εἰς τήν Πεντηκοστήν · ἐν ᾗ καί περί μετανοίας», PG 151, 308

[3] Ιωαν. ιδ', 16-17

[4] Ιωαν. ιδ', 25

[5] «Ἐγκόλπιον ἀναγνώστου καί ψάλτου», εκδ. Α.Δ.Ε.Ε., 2009⁷, σελ 21

[6] Ιωαν. ιδ΄, 15

[7] Α' Ιω. β', 1-2

[8] Μητροπολίτη Ιεροθέου, «Δεσποτικές εορτές», σελ 342

[9] Ιωαν. Δαμασκηνού, Ἒκδοσίς ἀκριβής», Περί τῆς Ἁγίας Τριάδος, σελ 59-60

[10] Βλ. Μητροπολίτη Ιεροθέου, ο. π., σελ 344

[11] Γρηγ. Θεολόγου, «Λόγος ΜΑ΄, Εἰς τήν Πεντηκοστήν», PG 36, 444

[12] Ιωήλ γ', 1

[13] Βλ. Νικόδ. Αγιορείτου, «Ἑορτοδρόμιον», τομ. Γ΄, σελ 174

[14] Νικόδ. Αγιορείτου, ο. π., σελ 174

[15] Μητροπολίτη Ιεροθέου, «Δεσποτικές εορτές», σελ 345-346

....................................................................................................................................................................................................................

[27] Λουκ. κδ', 49

[28] Λουκ. κδ', 53

[29] Μητροπολίτη Ιεροθέου, «Δεσποτικές εορτές», σελ 353

[30] Γαλ. γ', 27

[31] Βλ. Μητροπολίτη Ιεροθέου, ο. π., σελ 353

[32] Απολυτίκιον εορτής, «ἐν τῷ μεγάλῳ ἐσπερινῷ, Κυριακή τῆς Πεντηκοστής», Πεντηκοστάριον. σελ 202

[33] Πράξ. β', 13

[34] Νικοδ. Αγιορείτου, «Ἑορτοδρόμιον», τομ. Γ΄, σελ 204μ